Kościół św. Krzyża to historycznie pierwsza swiątynia w parafii. Legenda głosi, że powódź przyniosła na to miejsce drewniany krzyż. Ludzie uznali zdarzenie za znak boży i postawili w tym miejscu drewnianą świątynię, na pamiątkę tego zdarzenia - pod wezwaniem podwyższenia Krzyża Św. Wokół kościoła pobudowano domostwa i tak powstała osada zwana Neurode, co można tłumaczyć jako "Nowe karczowisko", jako że wcześniej dolinę rzeki porastały lasy.
Historia zdaje się potwierdzać legendy - pierwsza wzmianka o Nowej Rudzie pochodzi z 1337r. i zawiera informacje właśnie o parafii przy kościele św. Krzyża. Pierwotny - drewniany kościółek z XIII/XIV w. został zniszczony w czasie najazdu husytów na miasto w r.1428. Kolejny drewniany kościółek przetrwał do XVIII wieku, kiedy to na tym miejscu wybudowano świątynię murowaną, w stylu barokowym w 1659r. przebudowany w latach 1885-1887.Murowany, prostokątny o salowym wnętrzu przechodzącym w węższe, trójbocznie zakończone prezbiterium, z wieżą od frontu. Jest to budowla jednonawowa, z romańskimi oknami.